Toen de coronacrisis uitbrak en ik hele dagen zat opgesloten in mijn appartement, dook ik in de wereld van Twitch, het grootste livestream-platform ter wereld. Een half jaar lang streamde ik onder de naam Amstergwen020 yogalessen, kooksessies en wandelingen met mijn hond. In het begin had ik maximaal drie unieke kijkers per stream, op het laatst waren dit er tienduizend. Ik maakte online een boel vrienden, maar hoe meer kijkers ik had, des te meer ik ook te maken kreeg met internettrollen. Ik werd uitgescholden, gepest, bedreigd, er werden foto’s van me bewerkt, gekke tekeningen van me gemaakt, dingen op mijn adres besteld en ik werd massaal gerapporteerd voor het overtreden van regels die ik niet overtreden had.
De mate van agressie die met het trollen gepaard ging, varieerde. Maar of mijn trollen nou enorm haatdragend waren, zoals hieronder:
…of dat ze me eerder plaagden, door me bijvoorbeeld naakt naast een VOC-schip af te beelden:
…ik bleef me één ding afvragen: waarom? Waarom nemen trollen de moeite om energie te steken in het online beledigen, uit de tent lokken of aanvallen van mensen zoals ik? Wat is daar leuk aan? Wat levert het je op?
Om een antwoord op die vraag te krijgen, neem ik om te beginnen contact op met iemand die mij trolde. Ik stream inmiddels niet meer, maar ik heb nog wel een Discord, die aan mijn streams verbonden was. Hier plaats ik een oproepje en zo kom ik uit bij Piet*, een jongen die regelmatig naar mijn streams keek en niet vies was van een beetje trollen. Hij vertelde me in de tijd dat ik nog streamde vooral graag waarom hij me een slechte streamer vond. We besluiten een Facetime-confrontatie met elkaar aan te gaan. Pester versus streamer. Trol versus doelwit. Kijker versus zender. Ik heb er helemaal zin in.
Als ik Piet vraag waarom hij dit deed, zegt hij dat hij zich vooral verveelde. Hij ging door een moeilijke periode. Ondanks ons moeilijke verleden, raken we in een persoonlijk gesprek verzeild. Hij vertelt me dat hij, niet lang nadat hij mij trolde, in een kliniek terecht kwam vanwege zijn blow- en beeldschermverslaving en depressie. “Mensen trollen omdat ze het grappig vinden en omdat het een manier is om de tijd doden. Maar daarnaast worstelen ze vaak zelf met dingen. Online pesten heeft vaak dezelfde oorzaken als pesten in het echte leven. Je voelt je niet goed over jezelf en door een ander te kleineren voel je je eventjes beter. Dat is waar het om gaat,” zegt hij. Ook gaat trollen volgens Piet over erkenning. “Als niemand het woord tot je richt in een online omgeving, of reageert op wat je doet en zegt, voel je je ongezien. Een trol wilt gezien worden. Zoals ieder mens.”
De verklaringen die Piet geeft voor zijn trolgedrag zijn best gebruikelijk, vertelt Claire Hardaker me. Hardaker is docent corpuslinguïstiek aan de Lancaster University en doet onder andere onderzoek naar online trollen en hun motivatie. Wat Piet mij vertelde sluit volledig aan bij haar ontdekkingen. “Uit het onderzoek dat ik heb gedaan, komt naar voren dat trollen verschillende motivaties hebben,” zegt ze aan de telefoon. “Die verschillende motivaties heb ik onderverdeeld in groepen, waarvan er twee groepen duidelijk groter zijn dan de rest. De grootste groep bestaat uit mensen die trollen uit verveling. Ze zitten op hun werk, het is vier uur ‘s middags en ze moeten nog tot zes uur de tijd zien te doden. Een beetje online treiteren is dan een uitkomst. De op één na grootste groep trollen bestaat uit mensen die zich niet gehoord voelen. Doordat ze trollen luistert er iemand naar ze. Ze voelen zich gezien, krijgen aandacht.”
Hardaker vertelt me dat dit soort mensen overigens niet de agressiefste trollen zijn. “Trollen die het doen om bijvoorbeeld indruk te maken op andere mensen, of die een rotdag hebben gehad en dat op deze manier willen ventileren, zijn meer toegewijd aan het trollen en daarmee ook een stuk agressiever.”
Hoewel Piet soms behoorlijk vervelend was, werd hij niet echt agressief. Hij schold me bijvoorbeeld nooit uit voor kankerho*r – iets wat veel andere trollen wel deden. Via mijn Discord probeer ik deze voormalige trollen zover te krijgen dat ze me uitleggen waarom ze dit deden. Maar tot bellen blijken ze niet bereid, en het resulteert in weinig meer dan dergelijke gesprekken:
Omdat ik van mijn agressieve trollen niet veel wijzer word, bel ik professor en onderzoeker op het gebied van cyberpesten Sara Pabian op, die al jarenlang onderzoek doet naar online agressie. “Uit de literatuur weten we dat mensen zich online vaak agressief gedragen om negatieve emoties te ventileren die ze gedurende de dag hebben opgedaan. Dus ze zijn niet per se gefrustreerd door jou, maar door iets anders. Misschien hebben ze een rotdag op hun werk, hebben ze ruzie gehad, of er is sprake van seksuele frustratie. Door nare berichten te sturen naar iemand die ze niets heeft misdaan, kunnen ze die gevoelens kwijtraken.”
Nu ik meer inzicht heb in de beweegredenen van trollen, ben ik nog wel benieuwd naar waarom mijn trollen – op een enkele uitzondering na – allemaal mannen zijn. Hardaker vertelt me dat uit onderzoek blijkt dat mannen eerder kiezen voor de directe aanval. “Vrouwen zullen eerder achter je rug om over je praten.” Verder wijst ze me op de verschuiving die momenteel gaande is. “Steeds meer vrouwen treden in de publieke sfeer. Dat voelt voor sommige mannen alsof ze aan macht verliezen. Daarom verzetten ze zich tegen de vrouwen die dit doen door te trollen. Er zit angst achter.”
En dat laatste, dat kan Piet dan weer bevestigen. “Op Twitch heerst het idee dat gamen voor mannen is. En het is een gameplatform,” zegt hij. “Daarom worden vrouwelijke streamers meer gebombardeerd met kut-opmerkingen. Omdat Twitch voelt als een man-cave waar een vrouw dan vervolgens een indringer is.”
Van mijn gesprekken met Piet en de experts ben ik een stuk wijzer geworden. Veel trollen vervelen zich dus, voelen zich ongehoord of willen hun negatieve emoties uitleven op mensen online. En dan is er nog de angst dat vrouwen de (game)wereld zullen overnemen. Dat laatste is overigens niet geheel ongegrond, want mocht ik dat nu net van plan zijn. Als het niet als Twitch-streamer is, dan wel op een andere manier. Dus trollen, maak je borst maar nat, jullie zijn nog niet van me af.
*Piet is een gefingeerde naam, de echte naam is bekend bij de redactie.
